تهران- ایرنا- سیزده بدر، روز میزبانی طبیعت از مردمی است که برای داشتن هنگامه ای سرشار از شادی و سرزندگی به دامان آن پناه می برند و لحظه هایی ماندگار را در خاطر خویش ثبت می کنند.

سیزده بدر از مهمترین رسم های مشترک در میان اقوام ایرانی برشمرده می شود که در طول سال های گذشته روز آشتی با طبیعت نیز نامیده شده است. مردم ایران این آیین باستانی را از گذشته تاکنون پس از ۱۲ روز برگزاری جشن های سال نو، در روز ۱۳ فروردین در دل طبیعت برگزار می کنند و برای گذراندن زمانی در طبیعت از خانه خود خارج می شوند و سبزه های سبز شده را که چند روز نخست سال نو، میهمان سفره هفت سین آنان بوده است، به آب روان می سپارند.
این آیین باستانی در باور مردم ایران برای برقراری ارتباط با طبیعت و حفظ آن برشمرده می شود، درک بیشتر هستی و نعمت های خداوند که در محیط زندگی انسان است، فلسفه وجودی روز سیزده بدر را تشکیل می دهد، طبیعتی که همواره در ایران مورد احترام و ستایش بوده است.
محیط زیست چنان اهمیتی دارد که تمامی ابعاد زندگی انسان چون سلامت، توسعه و آرامش را در بر می گیرد. بشر به صورتی وابسته به طبیعت است که هیچ گاه نمی توان او را بدون آن تصور کرد و اکنون تمامی پیشرفت ها در جهان مرهون محیط زیستی پاک و سالم است. 
اینک بی توجهی به ارزش های زیست محیطی، تنوع زیستی، افزایش جمعیت، پیامدهای شهرنشینی و صنعتی شدن بدون برنامه، مصرف بیش از میزان مواد شیمیایی، ضعف قانون، نبود هماهنگی و نظارت کافی در مدیریت و بهره برداری خارج از ضوابط زیست محیطی از جمله تهدیدهای مهم در این زمینه در جهان است که ایران نیز از این امر جدا نیست. 
بنابراین در سیزدهمین روز از فروردین که طبیعت میزبان مردمان این دیار کهن می شود تا لحظه های فرح بخشی را برای آنان به ارمغان بیاورد، مردم نیز باید در برابر این رهاورد برای گرامیداشت و پاکیزگی طبیعت بیش از پیش بکوشند و با انجام درست آیین های این روز و احترام به باورهای پیشینیان، در حفظ محیط زیست کوشا باشند.
«شروین خمسه» استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت و گو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز طبیعت، گفت: نامگذاری این هنگامه به عنوان سیزده بدر، علت های بسیاری دارد. برخی اعتقاد دارند، باید نحسی یا شومی این روز را به در کرد، اما روایت قابل استنادی برای نحس بودن ۱۳ فروردین وجود ندارد، زیرا این زمان، هرگز شوم نبوده است و به طور کلی هیچ روزی در ایران باستان شوم به شمار نمی رفته است، در واقع ۱۳ فروردین، بسیار مقدس و فرخنده محسوب می شد، به این دلیل که سیزدهمین روز از هر ماهی، روز تیر و برای «ایزد ایشتر» بود، این الهه، سبب می شد تا باران پدید آید، یعنی آب ها را به طرف ابرها هدایت و آنها را بارور می کرد، بدین شکل باران می بارید و باعث جاری شدن رودخانه ها می شد. 
وی ایزد ایشتر را نماد رحمت دانست و بیان داشت: نام این ایزد در کتاب اوستا آمده و نبرد آن با دیو «اپوش» نماد خشکسالی و خشکی به تصویر کشیده شده است، این دو به نبرد با یکدیگر می پردازند و پس از یک بار شکست «ایشتر»؛ وی دیو خشکسالی را با قدرت شکست می دهد و در نتیجه بر سراسر جهان باران جاری می شود، به دلیل این پیروزی، مردم به دشت و کشتزارها می رفتند و برای این که سالی پرباران داشته باشند، نیایش می کردند و آن را پاس می داشتند. مردم در ۱۳ فروردین سبزه های خود را که به صورت کامل بلند شده بود، به آب های روان و در واقع به الهه «آناهید» و ایزد «تیشتر» هدیه می دادند. بر این پایه سبزه ها، هدیه هایی هستند که آنها به آب روان می سپردند. 
شروین خمسه عدد ۱۳ را مقدس عنوان کرد و اظهار داشت: عدد ۱۳علاوه بر اینکه روز پیروزی الهه تیر یا تیشتر بر دیو اپوش محسوب می شود، عدد مقدسی نیز به شمار می رود، به این دلیل که دنیای آفرینش و تاریخ باستانی جهان، یک دوره ۱۲ هزار ساله را سپری می کند که این دوران به چهار بخش سه هزار سال تقسیم می شود. در سه هزار سال نخست، ایزدان و دیوان به وجود آمدند، در دوره دوم، اهریمن به دنیای پاکی ها و ایزدان حمله می کند و در سه هزار سال سوم، مردم پای بر این دنیا می گذارند و پیش نمونه های خاکی و بشر از جمله «کیومرث» به وجود می آیند، سرانجام در سه هزار سال پایانی، جهان آفریده می شود و در پایان آخر زمان است و دنیا، زمین و آسمان با یکدیگر یکی می شوند و خوشبختی بی پایانی زمین را فرا می گیرد. پس از این ۱۲ هزار سال، اگر وارد هزاره ۱۳ شد، آن هزاره خوشبختی بی پایان است، در نتیجه باید گفت که عدد ۱۳ نماد خوبی در ایران باستان به شمار می رود. 
وی با بیان اینکه آیین ۱۳ بدر پایانی بر جشن های نوروز است، تصریح کرد: مردم پس از ۱۲ روزی که به نماد ۱۲ ماه سال به شادمانی می گذراندند، سیزدهمین روز را به دامن طبیعت می رفتند و به شادی می پرداختند، این هنگامه، پایانی برای ۱۲ روز جشن در نوروز بوده است. نخستین بشر، در باور ایرانیان باستان، «مشیه» و «مشیانه» محسوب می شوند، بر پایه اسطوره ها، آنها در ۱۳ فروردین با گره زدن دو شاخه گیاه «مُورد» با هم پیمان زناشویی می بندند، گره زدن این گیاه به نمادی برای مردم تبدیل شد تا در سیزده بدر، سبزه گره بزنند. 
وی در ادامه از آیین های دیگر این روز سخن گفت و بیان داشت: به جزء مقوله گره زدن، به آب روان سپردن سبزه نیز در این آیین باستانی وجود دارد. به این دلیل که الهه باران سبب می شود تا باران ببارد و رودخانه ها جاری شوند. بنابراین سبزه را باید به رودخانه ها سپرد یا در زمین کاشت. شادی و خندیدن در آیین ایرانیان همواره مقام بالایی داشته که سبب از میان رفتن اندیشه های پلید می شده است. غم خوردن در ایران باستان خوشایند نبود و شادی و خندیدن، روبوسی و آشتی کردن در این روز رواج داشت. البته مسابقه های اسب دوانی نیز وجود داشته است و اکنون نیز در برخی از منطقه های کشور به ندرت برگزار می شود که یادآور جنگ الهه تیشتر با دیو خشکسالی است، در مسابقه اسب سواری نیز این رویداد به شکل حمله دو اسب به یکدیگر به تصویر کشیده می شود. 
شروین خمسه درباره انعکاس آیین سیزده بدر در شعر شاعران فارسی، گفت: در سده چهارم و پنجم می توان نمونه هایی از شعرهای شاعران را درباره این روز یافت. در سروده های شهریار نیز از آیین ۱۳ بدر سخن به میان آمده است. البته شاعران ایرانی در این سده ها به صورت گسترده از این رویداد در شعرهای خود یاد می کردند، به این دلیل که سده های چهارم و پنجم به جشن ها و عیدهای باستانی پیش از اسلام نزدیک بوده است، اما بعدها چون برگزاری این جشن ها سال به سال کمتر شد، تنها آیین های ویژه ای چون نوروز و مهرگان باقی ماند. جشن های گوناگونی که در ایران وجود داشت و به صورت بسیار گسترده برگزار می شد، در شعر شاعران پیشین کشور نیز آمده است. اینک نیز با توجه به اینکه مردم از فرهنگ باستانی ایران بیشتر بهره می برند، احتمال آن می رود تا دگربار این آیین ها در شعر شاعران معاصر مورد استفاده قرار گیرد. 
استاد زبان و ادبیات فارسی درباره برگزاری مراسم سیزده بدر در کشورهای دیگر، تصریح کرد: این جشن در بابِل هم برگزار می شد، در آن زمان پس از ۱۲ روز در آغاز سال نو جشن می گرفتند که شروع سال آنها اندکی با ایرانیان متفاوت بوده است. بعد از ۱۲ روز جشن، پایان آن در روز ۱۳ برپا می شد، مردم به دامن طبیعت می رفتند و آن هنگامه را به شادی می پرداختند.
وی درباره چگونگی برگزاری این جشن در ایران معاصر بیان داشت: این آیین اینک نیز همچنان با حفظ سنت پیشینیان برگزار می شود. به گونه ای که تمامی ایرانیان در شهرها و روستاهای کشور به صورت گروهی، با تهیه غذا و آماده کردن آجیل و خوردنی های سفره هفت سین به دامان طبیعت می روند و همچون گذشته سبزه را به آب روان می سپارند و علاوه بر آن، به گره زدن سبزه با نیت باز شدن مشکل ها و برآورده شدن آرزوها نیز می پردازند.
شروین خمسه در ادامه عنوان کرد: امروز در برگزاری این آیین مشکل هایی به وجود آمده است، زیرا به دلیل دگرگونی های صنعتی، شغلی و بزرگ شدن شهرها، خانواده ها با توجه به اینکه استقبال بیشتری نسبت به طبیعت گردی داشته اند، به مرور با استفاده بی رویه و نابه جای خویش از طبیعت، زمینه نابودی محیط زیست را فراهم کرده اند. بنابراین با توجه به اینکه حفظ محیط اطراف از ضروری ترین وظیفه های انسان محسوب می شود، لازم است تا احساس مسئولیت و اعتقاد به ضرورت حفظ محیط زیست به منظور پاسداری از منافع ملی به همگان آموزش داده شود و این گونه فرهنگ چگونگی برخورد انسان با محیط زیست در تمامی کشور گسترش یابد. فرهنگ حفظ محیط زیست بیانگر این امر است که تعادل باید در رفتار دو طرف حفظ شود، انسان نباید خودخواهانه، با محیط اطراف خود رفتار کند، بلکه بایستی با شناخت از آن، رفتار خود را متناسب با این سرمایه بزرگ هماهنگ سازد.
استاد زبان و ادبیات فارسی در پایان اظهار داشت: این جشن و دیگر آیین ها با فرهنگ باستانی ایران در ارتباط است و باید به وسیله مردم زنده نگه داشته شوند، اما پاسداشت آنها بایستی با مفهوم های اصلی در فرهنگ همراه باشد. مفهوم های اصلی یعنی اینکه در این روز، به طبیعت آسیب وارد نشود و شادی مردم محیط زیست را به خطر نیندازد. اکنون مشاهده می شود که بسیاری از افراد در روز طبیعت، با آلوده کردن محیط اطراف، این گونه آیین باستانی را زیر سوال می برند، پس توصیه می شود که همگان در مسیر حفظ این آیین کهن کوشا باشند.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**۹۱۲۸**۲۰۰۲**۹۱۳۱

انتهای پیام /*

بازدیدها: 43