حلقه مفقوده صنایع تبدیلی در زنجیره تولید گیاهان داروییاز مهمترین اقلام گیاهان دارویی کشت شده در این استان به خاکشیر، ختمی خبازی، رازیانه، زیره سبز و تخم شربتی اشاره کرد و ادامه داد: این استان با ۱۸ هزار و ۸۰۰  هکتار زیرکشت زیره بیشترین سطح زیرکشت این محصول را در کشور دارد.

صنایع تبدیلی از میزان بیکاری­‌های دائمی و فصلی در مناطق روستایی کم کرده و زمینه مناسب جهت توسعه بخش کشاورزی را فراهم می‌کند و به افزایش تولیدات، بهره‌وری، ایجاد فرصت­ های شغلی، تامین نیازهای اساسی، پیوند با دیگر بخش ­های اقتصادی و کاهش نابرابری­ های منطقه‌ای منجر می‌شود.

به همین دلیل است که صنایع تبدیلی را پیش نیاز راهبرد صنعتی شدن و تامین کننده امنیت غذایی در کشور می‌دانند زیرا این صنایع می‌تواند از نقش تامین مواد غذایی و امنیت غذایی برخوردار باشد.

بسیاری از محصولات کشاورزی دارای زمان تولید و مصرف محدودی هستند و تولید یا برداشت محصولات این بخش اغلب در زمان مشخص و کوتاه صورت می گیرد ولی مصرف آن در زمان طولانی‌تری انجام می‌شود لذا صنایع تبدیلی می‌توانند در این محصولات به گونه‌ای تغییر و تبدیل ایجاد نمایند که امکان مصرف آنها در طول سال میسر باشد.

در این میان گیاهان دارویی با توجه به ارزش افزوده بسیار و کاربرد چهارگانه در حوزه‌های درمانی، بهداشتی، غذایی و صنعتی دارای دو شاخص سودآوری و ارزآوری برای کشور هستند و به عنوان فعالیت مورد توجه اقتصاد امروز محسوب می‌شوند بطوریکه با بکارگیری صنایع تبدیلی و تکمیلی در این حوزه می‌توان تحولی عظیم در بخش اقتصاد ایجاد کرد.

تجارت بین‌المللی گیاهان دارویی سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود که از این میزان کشور ایران به رغم قدمت هفت هزار ساله در طب سنتی و برخورداری از هزاران نوع گیاه دارویی، سهم چندانی نداشته است.

از میان بیش از هشت هزار نوع گیاه دارویی شناخته شده در جهان تاکنون حدود سه هزار نوع آن در ایران شناسایی شده و وجود آنها قطعیت یافته است. تحول و توسعه در کاربری گیاهان دارویی و خروج این کاربری از صرف درمانی بودن این محصولات و همچنین استفاده گسترده، موثر و پرطرفدار این محصولات در حوزه بهداشتی، صنعتی و غذایی موجب تحول گسترده در نگاه‌های اقتصادی به این بخش شده است.

در این میان خطه زرخیز خراسان رضوی در میان استان‌های کشور با رتبه‌دار بودن در عرصه تولید زعفران به عنوان طلای سرخ و گیاه دارویی در تولید این محصول پیشتاز است و بیش از ۹۰ درصد زعفران کشور را تولید می‌کند و علاوه بر آن در زمینه کشت و تولید سایر انواع گیاهان دارویی نیز جایگاه برتر را در کشور دارد.

سرزمین طلای سرخ (زعفران) و طلای سبز (زیره) هم اکنون میزبان ۳۵۰ گونه از مجموع حدود سه هزار گیاه دارویی شناخته شده در کشور به صورت خودرو یا دست کاشت است.

ارزآوری حدود ۵۰۰ میلیون دلاری صادرات گیاهان دارویی ایران در سال گذشته و اشتغالزایی مستقیم دستکم برای دو نفر در هر نیم هکتار دو ویژگی اشتغال و ارزآوری در تولید و صادرات گیاهان دارویی است که می‌تواند این حوزه کشاورزی را به یکی از حوزه‌های قابل ترویج و توسعه با هدف ایجاد رونق اقتصادی تبدیل کند.

این نکته در کشت گیاهان دارویی حایز اهمیت است که پرورش این گونه ها به دلیل نگهداری آسان و مصرف اندک آب و ارزش اقتصادی بسیار مورد اقبال کشاورزان است. قابلیت کشت این گروه گیاهان در اراضی خرد هم به واسطه اشتغال‌زایی و هم به واسطه نقش آن در افزایش تولید به عنوان یکی از بخش‌های مورد حمایت از هر حیث در سال جهش تولید در دستور کار و برنامه جهاد کشاورزی خراسان رضوی قرار دارد.

با اینکه استان خراسان رضوی در حوزه صنایع تبدیلی رتبه برتر و نخست کشور را دارد اما گیاهان دارویی هنوز از این حوزه آنطور که باید بهره نبرده‌اند.

ارزش افزوده گیاهان دارویی در گرو صنایع تبدیلی

مدیر عامل اتحادیه گیاهان دارویی خراسان رضوی بابیان اینکه حلقه مفقوده  گیاهان دارویی در استان صنایع تبدیلی است، گفت: ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی  به روند استفاده بهینه از محصولات و گیاهان دارویی در این بخش کمک  فراوانی می‌کند.

پریسا مردانی افزود: ایجاد صنایع تبدیلی گیاهان دارویی در روستاها منجر به بازگشت ارزش افزوده محصولات کشاورزی به خود روستا و ایجاد اشتغال و درآمد بیشتر برای روستاییان می شود، زیرا آنچه که اکنون در مورد صنایع تبدیلی در کشور شاهد هستیم آن است که بسیاری از کارخانه‌های صنایع تبدیلی به دور از مناطق روستایی و در جوار شهرها و در شهرک‌های صنعتی ایجاد شده‌اند.

وی ادامه داد: حتی فروش محصولات کشاورزی به عنوان ماده اولیه به این قبیل کارخانه‌ها نه به وسیله کشاورزان بلکه توسط دلال‌ها و واسطه‌ها انجام می‌شود.

این فعال حوزه تولید گیاهان دارویی گفت: گیاهان دارویی جزو منابع گرانبها و ارزشمند طبیعی هستند که در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی در زمینه‌های بهداشتی و اقتصادی نقش بسزایی دارند.

وی افزود: تحقق سلامت افراد جامعه، خودکفایی دارویی، ایجاد اشتغال، توسعه اقتصادی و کاهش بیکاری از جمله مزایا و کاربردهای اجتماعی، بهداشتی و اقتصادی گیاهان دارویی است. حمایت از گیاهان دارویی و تبدیل این ظرفیت به صنعت تولید داروهای ساخت ملی، می‌تواند تأثیر بسیار در بهبود شرایط اقتصاد و اقتصاد مقاومتی داشته و به جهش تولید منجر شود.

مردانی ادامه داد: خراسان رضوی بالاترین سهم را از نظر سطح زیرکشت گیاهان دارویی در کشور دارد و بعد از آن خراسان جنوبی و جنوب کرمان در رتبه های بعدی قرار دارند.

وی گفت: زعفران، گل محمدی، زیره سبز، تخم شربتی، خاکشیر، ختمی خبازی و رازیانه مهمترین اقلام گیاهان دارویی در این استان است. زیره بیشترین سهم و عناب و سنجد کمترین میزان تولید گیاهان دارویی استان را به خود اختصاص داده‌اند.

خراسان قطب تولید گیاهان دارویی

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: سال گذشته این استان به صورت مشخص ۲۹ هزار هکتار سطح زیر کشت آبی و دیم گیاهان دارویی به جز احتساب اراضی زیر کشت زعفران و سطح زیر کشت مرتعی داشته است که از این سطح ۲۹ هزار تن محصول خشک گیاهان دارویی تولید می‌شود.

محمدرضا اورانی افزود: با این سطح زیرکشت و میزان تولید محصول خشک، خراسان رضوی قطب تولید در این بخش محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: از مجموع سطح زیرکشت گیاهان دارویی استان ۱۵ هزار هکتار گیاهان آبی و ۱۴ هزار هکتار گیاهان دیم است و ۳۳ درصد از سطح زیرکشت و تولید گیاهان دارویی کشور در این استان است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: حمایت از کشاورزان و علاقه‌مندان به کشت و کار در حوزه گیاهان دارویی از مهمترین برنامه‌های این سازمان در سال جهش تولید است.

وی افزود: پنج کارخانه در زمینه فرآوری گیاهان دارویی در این استان فعالیت دارند که سه کارخانه از این تعداد جزو پیشرفته‌ترین کارخانه‌های کشور است.

اورانی از مهمترین اقلام گیاهان دارویی کشت شده در این استان به خاکشیر، ختمی خبازی، رازیانه، زیره سبز و تخم شربتی اشاره کرد و ادامه داد: این استان با ۱۸ هزار و ۸۰۰  هکتار زیرکشت زیره بیشترین سطح زیرکشت این محصول را در کشور دارد.

وی گفت: براساس برنامه پنج ساله، توسعه سالانه هزار تا هزار و ۵۰۰ هکتار سطح زیرکشت گیاهان دارویی در استان از پارسال در دستور کار قرار گرفته است.

رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: در حال حاضر زیره سبز حدود ۷۰ درصد سطح زیر کشت گیاهان دارویی در خراسان رضوی را به خود اختصاص داده که از این سطح ۱۱ هزار و ۲۰۰ هکتار زیرکشت زیره آبی و هفت هزار و ۶۰۰ هکتار زیر کشت دیم قرار دارد.

وی ادامه داد: خراسان رضوی با برداشت سالانه بیش از ۱۲ هزار تن زیره رتبه نخست  کشور را در تولید این محصول دارد.

تشویق برای ترویج صنایع تبدیلی

مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی جهاد کشاورزی خراسان‌ رضوی نیز گفت: صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در جلوگیری از ضایعات محصولات کشاورزی، ایجاد ارزش افزوده، افزایش درآمد روستاییان و افزایش سهم اشتغال صنعتی در مناطق روستایی نقش بسیار مهمی دارد.

علی رضایی افزود: در همین راستا بیش از صدها واحد تولیدی صنایع تبدیلی در استان خراسان رضوی مشغول فعالیت هستند که حجم بسیاری از سرمایه گذاری را به خود اختصاص داده و بیش از چندین هزار نفر را مشغول کار کرده‌اند.

وی ادامه داد: گرچه خراسان رضوی سهم بسیار در صنایع تبدیلی کشور دارد اما همچنان نیازمند توسعه و ترویج صنایع تبدیلی و استفاده از ظرفیت و مزایای متعدد این صنایع در بخش کشاورزی و صنایع غذایی است.

مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی جهاد کشاورزی خراسان‌ رضوی گفت: مشهد، نیشابور و چناران شهرهای پیشرو در صنایع تبدیلی هستند و استان خراسان رضوی در سال گذشته نیز مقام نخست را در حوزه فرآوری مواد خام کشاورزی، ایجاد اشتغال و صدور پروانه بهره برداری صنایع تبدیلی کسب کرد.

وی افزود: ظرفیت ایجاد شده در خراسان رضوی برای چهار صنعت در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی شامل فرآوری لبنیات، سردخانه، خوراک دام و کشتارگاه بیش از نیاز استان است.

رضایی با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی اجباری برای متقاضیان فعالیت در حوزه صنایع غذایی و تبدیلی در استان با توجه به اندک بودن میزان شناخت متقاضیان در این حوزه ها ادامه داد: با پرداخت تسهیلات و مشوق های لازم برای کارآفرینان و تولید کنندگان، زمینه برای توسعه این صنایع فراهم شده است.

حرکت به سوی توسعه صنایع تبدیلی

مدیر عامل اتحادیه گیاهان دارویی خراسان رضوی با بیان اینکه این مجموعه در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال، توسعه صنایع تبدیلی در حوزه گیاهان دارویی از طریق تعاونی‌های زیرمجموعه خود در روستاها را در دستور کار قرار داده است گفت: هدف اصلی حمایت از توسعه و گسترش گیاهان دارویی در استان است و این امر سبب حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان این حوزه می‌شود که علاوه بر ایجاد اشتغال، از نظر اقصادی نیز به نفع مردم و کشور است.

مردانی افزود: این فرصت مناسبی برای کشور است که از ظرفیت‌های موجود به صورت بهینه استفاده شود. با توجه به تصویب طرح گیاهان دارویی در ستاد اقتصاد مقاومتی و ستاد عالی اشتغال کشور، اتحادیه گیاهان دارویی در استان خراسان رضوی تشکیل شد که هدف آن اتصال حلقه‌های زنجیره ارزش گیاهان دارویی از تولید تا مصرف است.

وی ادامه داد: اتحادیه گیاهان دارویی خراسان رضوی با هدف واکاوی موانع تولید تا مصرف گیاهان دارویی و عوامل بازدارنده برای رسیدن به جایگاه واقعی آن در زمینه بهداشت و درمان، زیرنظر اتحادیه تعاون روستایی خراسان رضوی با ۱۱ تعاونی زیرمجموعه در شهرستان های مشهد، نیشابور، سبزوار، داورزن، فریمان، تربت‌جام، کاشمر، تایباد، خواف و بردسکن ایجاد شده است