هوشمندی های رفتاری حشرات دکتر محمدحسن ابریشمى/بخش پنجم
محمد بن محمود طوسی در «عجایب المخلوقات» (تألیف ۵۵۶) مطالبی جالب در باب تدابیر و حساسیتهای مورچه (عربی آن: نَمل) نقل کرده است و در ضمن معرفی این حشرة پرتلاش، از رفتارهای غریزی و آگاهیها و پیشبینیهای هوشمندانه و نیز آزمندیهای «مورچه» و دیگر خصوصیات آن سخن گفته است. همو، همچنین به نقل برخی تجارب پیشینیان، در جهت اثبات ادراک و هوش مورچگان، از جمله قرار گرفتن مورچه در کانون یا مرکز دایرة حلقة گداختة آهنین و چهار پاره کردن تخم گشنیز و از پای درآوردن اژدها (مار عظیمالجثه) و شیر زخمی پرداخته است: … و این مورچه، بدان ضعف، حرصی دارد که دانهها میکشد و حرص در چهار کس است: در آدمی و مورچه و کلاغ و موش؛ این چهار جانور خزینه [انبار] نهند مورچه از بهر زمستان جمع کند و دانه را به دو پاره کند تا بِنَروید، و گشنیز را به چهار پاره کند زیرا که نیمة وی بروید، و قطمیر [پوست نازک] از حبوب برکند تا نروید … و حس وی چنان تیز بود که اگر چیزی تو بر بینی نهی بوی آن نشنوی … گویند طوقی آهنین از کوره بیفکندند، مورچه در میان وی بود، از هر جانب که میرفت حرارت مییافت، تا در مرکز...