نوروز در جهان

جمهوری آذربایجان

در این کشور جشنهای نوروز از یک ماه مانده به نوروز آغاز می‌شود. چهار چهارشنبة آخر ماه اسفند به ترتیب «چهارشنبة آب»، «چهارشنبه آتش»، «چهارشنبه خاک» و «چهارشنبه باد» نامیده می‌شود. در چهارشنبه آخر سال جشنهایی از قبیل پریدن از روی آتش، فالگوش ایستادن و… انجام می‌گیرد. نیز ارسال خوان سمنو از سوی داماد به خانه نامزدش، انداختن کلاه پوستین به درها، آویختن کیسه و توبره از سوراخ بام و یا پنجره در شب عید و درخواست تحفه و تهیه پوشاک نو. سفره هفت سین در جمهوری آذربایجان چنین است: سو (آب)، سوماق، سکه، سمنو، سبزه، ساری‌کوک (زردچوبه)، سوُت (شیر)، ممکن است به جای دو مورد اخیر از سرکه و ساریمساق (سیر) استفاده شود.

ازبکستان

اگرچه به دلیل مبارزه حکومت کمونیستی در دهه‌های گذشته با نوروز بعضی از آیینها به فراموشی رفته، سبزه و سمنو درست کردن و هدیه دادن هنوز برپاست. از روی آتش پریدن هم در برخی روستاها انجام می‌شود. سمنوپزان بسیار رواج دارد و مردم رقصان در کنار دیگ سمنو می‌خوانند: «سمنک در جوش است، ما کفچه زنیمر دیگران در خوابند، ما دفچه زنیم».

افغانستان

نوروز در بلخ و مرکزش مزار شریف به همان فر و شکوه پیشین برگزار می‌شود. در اولین روز عید «عَلم امام علی(ع)» برافراشته می‌شود. به این ترتیب جشن رسماً آغاز می‌شود و تا چهل شبانه روز ادامه می‌یابد و در این مدت حاجتمندان پای این عَلم به چله می‌نشینند. از رسومات نوروزی این دیار شستن فرشهاست و گردافشانی و انجام مسابقات مختلف از قبیل بزکشی، شتر جنگی، شتر سواری، قوچ جنگی و کشتی.

ترکیه

برخی نوروز را زادروز امام علی(ع) و تعیین ایشان به خلافت و سالروز ازدواج ایشان می‌دانند. البته این جشن در میان کردها رایج‌تر است؛ چنان که به نواختن سورنا و دهل و پایکوبی دور کپه‌های آتش می‌پردازند، شیرینی‌ و غذاهای خاص نوروز می‌پزند.

هند و پاکستان

در پاکستان نوروز را «عالم افروز» می‌نامند و تقویم و روزشمار یا سالنمای نوروز از اهمیت خاصی برخوردار است و تفسیر و توضیح آن می‌پردازند و این تقویم را «جنتری» می‌نامند. از آداب نوروز پاکستانی‌هاست: خانه‌تکانی، تهیه انواع شیرینی، عیدی دادن و دید و بازدید. سرودن اشعار نوروزی هم مرسوم است.

بر سقف تالار آشوکای کاخ ریاست جمهوری هند این دو بیت نگاشته شده است: «صحرا رخ خود ز ابر نوروز بشستر این دهر شکسته‌دل به نو گشت درست» و «همیشه تا که ز تأثیر ابر نوروزیر چمن شود ز ریاحین چو جنّت المأوی». اگرچه در دو قرن اخیر نوروز رسمیت ندارد، اما در شهر لکنو همواره برگزار شده و برای شیعیان مهم است؛ چه، آن را روز به امامت رسیدن حضرت علی(ع) می‌دانند.

تاجیکستان

مردم تاجیکستان در «جشن ملی نیاکان» خانه‌تکانی می‌کنند و قبل از شروع عید، بانوی خانه وقتی که خورشید به اندازه یک سرنیزه بالا آمد، دو جاروی سرخ رنگ را جلوی خانه راست می‌گذارد. پس از طلوع کامل خورشید، هر خانواده‌ای می‌کوشد هرچه زودتر وسایل خانه را بیرون ببرد و یک پارچه قرمز را بالای سردر ورودی خانه بیاویزد. شیرینی‌پزی، برگزاری مسابقه‌هایی مانند تاب‌بازی، تخم مرغ بازی، کبک جنگی، خروس جنگی، بزکشی، کشتی محلی از کارهای این روزهاست.

ترکمنستان

به باور ترکمن‌ها روزی را که جمشید بر تخت نشست، نوروز نامیدند. آنها در این ایام غذاهای نوروزی می‌پزند و بازیهای مختلف اجرا می‌کنند: مسابقات اسب‌دوانی، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، خروس جنگی، شاخ‌زنی میشها، مهره‌بازی و تاب‌بازی. دید و بازدید این ایام هم در میانشان جایگاه خاصی دارد.

قزاقستان

قزاقها بر این باورند که در نوروز ستاره‌های آسمانی به نقطه ابتدایی می‌رسند و همه جا تازه می‌شود و روزی است که خیر بر زمین فرود آمده و سنگ نیلگون سمرقند آب می‌شود. در شب سال تحویل صاحبخانه دو تا شمع روشن می‌کند و بر این باورند که تمیزی خانه در آغاز سال نو باعث می‌شود افراد بیمار و بدبخت نشوند. در شب نوروز دختران روستایی با آخرین باقی‌مانده از گوشت اسب غذایی می‌پزند و از جوانهایی که دوستشان دارند پذیرایی می‌کنند. آنان نیز آینه و شانه و عطر هدیه می‌کنند. نوروز برای قزاقها مقدس است و اگر در این روز باران یا برف ببارد، آن را به فال نیک گرفته، معتقدند سال خوبی پیش رو خواهند داشت. در عید نوروز مردم لباس نو و سفید به تن می‌کنند. دید و بازدید اقوام و نوروزگوژه (آش نوروزی) می‌پزند. از مهمترین مسابقات این ایام، «قول توزاق» است که بین گروههای مرد و زن برگزار می‌شود. اگر زنها ببرند، آن سال خوب و پربرکت است و اگر مردها پیروز شوند، آن سال نامساعد خواهد بود. در عصر نوروز نیز مسابقه آیتیس آغاز می‌شود که مسابقه شعر و شاعری است.

بلغارستان

در بلغارستان به‌ویژه تاتارهای کریمه نوروز را جشن می‌گیرند.

زنگبار

در زمانهای کهن گروه بزرگی از شیرازیان به زنگبار در کرانه‌های شرقی قاره آفریقا کوچیدند و آیینهای ایرانی را نیز با خود بردند. جشن نوروز در زنگبار «نوروزی» نامیده می‌شود و جشنی شناخته شده است.

* دانشنامه ویکی‌پدیا

بازدیدها: 39