یادی از محمد قهرمان از چهره های ماندگار شعر و ادب فارسی به مناسبت هفتمین سالگرد درگذشتش (نگارش: آرزو علومی بایگی)
خانم علومی دانشگاه تربت حیدریه,
برگرفته از کتاب در حال تدوین دانشنامه مشاهیر و مفاخر تربت حیدریه
محمد قهرمان
شاعر و غزل سرا ، پژوهشگر و مصحح
زادروز: ۱۰ تیر ۱۳۰۸ – روستای امیر آباد تربت حیدریه
درگذشت: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۲ (۸۴ سال)
محل دفن :مقبرةالشعرای آرامگاه فردوسی
او در ۱۰ تیر ۱۳۰۸ در روستای امیرآباد، واقع در هشت کیلومتری جنوب تربت حیدریه متولد شد. فرزند «محمد صادق قهرمان» که نسبش از طرف پدر با ۳ نفر فاصله و از طریق «شجاع السلطنه» میرسد به «فتحعلیشاه قاجار». از طرف مادر هم، نوه «میرزا محسن ظل السلطان» محسوب میشد که یکی از ۱۴۴ پسرفتحعلی شاه بوده است و مترجم زبان فرانسه بود ! یعنی «محمد قهرمان» دو قبضه و دوطرفه، شاهزاده و قجری به حساب میآمد.
در پنج سالگي از محبت مادري و در سيزده سالگي از سايه پدر محروم شدند كه پس از آن خواهر بزرگشان حق مادري را برايشان ادا كردند. تحصیلات خود را در تربت حیدریه تا دوم دبیرستان ادامه داد. در سال پنجم دبیرستان در مشهد با مهدی اخوان ثالث همکلاس شد و این دوستی ادامه یافت. به درخواست خواهرش در سال ۱۳۲۸ سال ششم ادبی را در دبیرستان البرز تهران به پایان رساند و سپس در دانشکده حقوق دانشگاه تهران در رشته قضایی ادامه تحصیل داد و موفق به اخذ درجه¬ی لیسانس گردید. سپس به تربت حیدریه بازگشت و در آبادی امیر آباد تربت حیدریه در خانه مادر بزرگش به کار کشاورزی پرداخت وی در سال ۱۳۳۸ با نوه عموی خود بهنام فرشته قهرمان ازدواج کرد و ساکن مشهد شد كه حاصل اين ازدواج دو پسر به نام هاي روزبه و محمد رضا ميباشد كه هردو داراي تحصيلات عاليه ميباشند .نخست در بانک عمران شاغل شد اما به پیشنهاد مدیر مدرسه شاه رضا که زیر نظر آستان قدس رضوی فعالیت می کرد به کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی رفت و با تشویق و حمایت دکتر علی اکبر فیاض موسس دانشکده از روز دهم آذر ۱۳۴۰ به مدّت ۲۷ سال تا بازنشستگی به عنوان کتابدار دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشغول به فعالیت بود.
شايان ذكر است كه ايشان از دوره ابتدايي ذوق ادبي داشتند و شروع به سرودن كردند و از هفده سالگي نيز اشعار خود را به لهجه تربتي بيان مي كردند .او زبان بومی تربت حیدریه را به خوبی میدانست و بسیاری از اشعار وی که به زبان محلی سروده شدهاند، در ردیف اول شعر بومی قرار دارند.كشش و علاقه ايشان در سرودن شعر ، در غزل و به خصوص سبك معروف هندي است كه باعث شده يكي از شعراي بنام غزل سراي هندي باشند.
همچنين يكي از شاخصه هاي زندگي ايشان برگزاري محافل ادبي بصورت هفتگي در منزلشان است كه از سال ۱۳۳۹ شروع و همچنان ادامه دارد.
. در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۸۴ از سوی دانشگاه فردوسی مشهد و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان رضوی در محل دانشگاه مشهد از وی قدردانی بهعمل آمد. او صاحب تألیفات ارزندهای از جمله چند مجموعه شعر است. در کارنامه او همچنین تصحیح و چاپ چند دیوان از شاعران مختلف بهچشم میخورد. کتاب «روی جاده ابریشم شعر» وی در نهمین جشنواره بینالمللی شعر فجر بهعنوان اثر برگزیده در حوزه شعر معرفی شد.
محمدرضا شفیعی کدکنی در مورد محمد قهرمان میگوید: «در این خصوص حتی ملکالشعرای بهار آن خصوصیت یک شاعر محلّی را بهصورت کامل، آن گونه که قهرمان دارد، ندارد.»
حضرت آیتالله خامنهای در پیامی، درگذشت آقای محمد قهرمان -شاعر بزرگ خراسان و از چهرههای ماندگار و برجستهی شعر و ادب فارسی- را تسلیت گفتند.
متن پیام رهبر انقلاب به این شرح است:
بسماللهالرّحمنالرّحیم
با دریغ و افسوس، خبر درگذشت شاعر بزرگ خراسان آقای محمّد قهرمان را دریافت کردم. خاموششدن این چشمهی فیاض شعر فاخر و غزل پرنکته و آراسته، هر آشنای شعر و ادب معاصر را دچار تأسف و اندوه میسازد و آشنایان شعر ممتاز او و خود آن شخصیت متین و باوفا و آن ذهن مواج و ژرفبین و مضمونیاب را بسی بیشتر.قهرمان بیشک یکی از چهرههای ماندگار و برجستهی شعر و ادب فارسی، و غزل او یادآور شاعران بزرگ سبک هندی است. اینجانب درگذشت این دوست دیرین و باصفا را به جامعهی ادبی کشور و به ادیبان و شاعران خراسانی و بهویژه به همسر گرامی و فرزندان ایشان تسلیت میگویم و آمرزش الهی را برای وی مسألت میکنم.
سید علی خامنهای
برخی از آثار ،تالیفات و تصحیحات محمد قهرمان :
• دیوان میلی مشهدی، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۳
• دیوان حاج محمد جان قدسی مشهدی، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۵
• دیوان کلیم همدانی، انتشارات آستان قدس، شرکت به نشر، ۱۳۶۹
• دیوان صیدی طهرانی، موسسه اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۶۴
• دیوان دانش مشهدی، پژوهش و مطالعات عاشورا، ۱۳۷۸
• دیوان سلیم، انتشارات نگاه، ۱۳۸۹
• دیوان ناظم
خانم علومی دانشگاه تربت حیدریه, [۱۷.۰۵.۲۰ ۲۰:۰۱]
[Forwarded from خانم علومی دانشگاه تربت حیدریه]
هروی، انتشارات آستان قدس، شرکت به نشر، ۱۳۷۴
• دیوان اشعار قدسی، نغمه های قدسی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان، ۱۳۷۰
• دیوان اشعار کمال گلشن کمال، با همکاری ذبیحالله صاحبکار، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان، ۱۳۷۲
• بازخوانی علمی تذکره عرفات العاشقین، ۷ جلد، مرکز پژوهش میراث مکتوب
• گزیده اشعار شعرای سبک هندی، صیادان معنی، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۷۸
• گزیده اشعار طغرای مشهدی، ارغوانزار شفق، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۴
• گزیده اشعار صائب تبریزی و دیگر شعرای سبک هندی، انتشارات سمت، ۱۳۷۶
• گزیده اشعار صائب تبریزی، مجموعه رنگین گل، انتشارات سخن، ۱۳۷۱
• گزیده غزلیات و ابیات صائب تبریزی، خلوت خیال، انتشارات شاهنامهپژوهی، ۱۳۸۱
• مدایح رضوی یوسف ازغدی، انتشارات آستان قدس، شرکت بهنشر، ۱۳۸۴
• تجلی امام علی در طغرای مشهد، نشر جلیل، ۱۳۸۲
• ده نامه مهدی اخوان ثالث به محمد قهرمان، با یادهای عزیز گذشته، انتشارات زمستان، ۱۳۸۴
• فریادهای تربتی، انتشارات ماه جهان، ۱۳۸۳
• دیوان اشعار محمد قهرمان، حاصل عمر، انتشارات شاهنامهپژوهشی، ۱۳۸۴
• خدی خدای خدم، اشعار محمد قهرمان به لهجه تربتی، انتشارات ترانه، ۱۳۸۸
• دم دربند عشق، کتاب و سی دی اشعار محمد قهرمان، موسسه باغ فرهنگ شرق، انتشارات آهنگ قلم، ۱۳۸۷
• روی جاده ابریشم شعر، اشعار محمد قهرمان، نشر جمهوری، چاپ اول، ۱۳۹۱
• به خط روشن عشق، گزیده اشعار محمد قهرمان، نشر شهرستان ادب، ۱۳۹۲
جوایز
• برگزیده جشنواره بینالمللی شعر فجر
بازدیدها: 28
