میدان رزمی که جایگاه بزم شد لیلا اصلانی

گروه ایرنا زندگی – در دوره فتحلیشاه بود که توسعه و گسترش قشون سازمان‌دهی شده در دستور کار قرار گرفت. به همین دلیل بود که قزاقان زیادی به تهران آمدند تا با آموزش نیروی‌های نظامی قشون آماده‌تری تربیت کنند. در راستای همین امر بود که کار ساخت میدانی برای مشق نظامی قشون در اولویت قرار گرفت. سرانجام اراضی اطراف سربازخانه مرکزی که در شرق خیابان علاءالدوله قرار داشت برای این کار مناسب سازی شد و هسته اولیه میدان مشق سرو شکل گرفت.

اکنون از میدان مشق آن روزگار تنها سرحدات آن باقی مانده است. با توجه به اسناد تاریخی مانند سفرنامه جکسون می‌دانیم که این میدان از شمال به خیابان سرهنگ سخایی، از شرق به خیابان فردوسی، از غرب به خیابان سی تیر و از جنوب به خیابان امام خمینی محدود می‌شد. از مراسم  اعدام میرزا رضا کرمانی به جرم ترور ناصرالدین شاه قاجار به عنوان مهم ترین رویداد تاریخی در این میدان نظامی یاد می‌کنند. شیخ فضل الله نوری نیز در این میدان به دار آویخته شد.

عمارت قزاقخانه تنها یادگار میدان مشق

پس از طرح‌ریزی برای ایجاد اماکن تفریحی عمومی در تهران نخستین اراضی که مورد توجه قرار گرفت میدان مشق بود. این میدان پس از به روی کار آمدن مظفرالدین شاه عملا کاربری‌های نظامی خود را از دست داد. باغ ملی و ساختمان‌هایی که هر یک کاربری ویژه خود را داشتند در همین میدان احداث شدند و سال‌ها بعد خاطره میدانی که در آن دشمنان سلطنت به دار آویخته می‌شدند از یادها رفت. عمارت قزاقخانه که تاریخ ساخت آن به دوره ناصرالدین شاه بر می‌گردد تنها ساختمانی است که ربط این اراضی به میدان مشق را حفظ کرده است.

نمایند گان معماری دوره گذار

سردر باغ ملی، ساختمان اداره پست، موزه ایران باستان، کاخ شهربانی، موزه عبرت، موزه سکه و مجموعه قزاقخانه اکنون در اطراف این میدان قرار دارند و این منطقه را تبدیل به یکی از نقاط گردشگری پایتخت کرده‌اند. اهمیت ساختمان‌های این میدان زمانی روشن می‌شود که بدانیم هر یک از این مراکز فرهنگی با کاربری‌های مختلفی که دارند نماینده معماری ایرانی از دوره گذار (سنتی به مدرنیته )هستند. بخشی از ساختمان‌ها ی این مجموعه در دوره قاجار و بخشی دیگر در دوره پهلوی اول ساخته شده‌اند و به همین دلیل از کل این مجموعه به عنوان دانشکده‌ای روباز برای هنر معماری ایرانی  یاد می‌شود.

 همتای موزه‌های لوور و آرمیتاژ

تبدیل کردن میدان مشق به موزه ای چند ده هکتاری در چند دولت مختلف پیگیری شده است. برای نخستین بار در دهه ۸۰ طرح ساخت بزرگ‌ترین موزه آسیا و یکی از ۵ موزه بزرگ جهان در دولت تصویب شد. طبق این طرح همکاری موزه‌های و ساختمان‌های دولتی این مجموعه و ساخت موزه‌ای با عنوان مشق می‌تواند این میدان را همپای موزه‌های لوور، آرمیتاژ، موزه بریتانیا و موزه مترو پولیتن نیویورک کند.

در دهه ۹۰ رایزنی سازمان میراث فرهنگی برای خریداری بخشی از ساختمان‌های اداری این مجموعه آغاز شد اما اصل طرح مسکوت ماند و فعالیت های موزه‌هایی مانند ملک، ایران باستان، پست، عبرت و موزه سکه همچنان به صورت انفرادی باقی ماند. اکنون طرح دیگری درباره این میدان تاریخی مطرح شده تا این نقطه از پایتخت به دلیل معماری ویژه ساختمان‌هایش به عنوان موزه ای برای این هنر مطرح شود.

قطب گردشگری تاریخی در قلب تهران قدیم

با ورود به محوطه باقی مانده از میدان مشق فعلی دسترسی به ده‌ها یادگار از تهران قدیم برایتان ساده می‌شود. سر در باغ ملی با ساختمان‌هایش درست در چند صد متری شما قرار می‌گیرند. موزه ملک که مجموعه‌ای نفیس از ملاک و واقف معروف دوره پهلوی حاج حسین ملک را در خود جا داده درست در ضلع غربی این محوطه قرار دارد.

ساختمان این مجموعه جدیدترین بنای محوطه میدان مشق فعلی است. ساختمان قدیمی شهربانی در سمت راست محوطه باغ ملی واقع شده است. با ورود به خیابان سرهنگ سخایی می‌توانید سری به موزه عبرت بزنید. این ساختمان مخوف در دوره پهلوی با عنوان کمیته مشترک ضدخرابکاری و توسط ساواک تاسیس و اداره می‌شد. در این موزه با اسناد تاریخی و عکس ها و ماکت هایی رو به رو می‌شوید که در آن فعالیت های ساواک بیش از پیش برای تان روشن می شود.

ساختمان موزه ایران باستان نیز در ابتدای خیابان سی تیر فاصله چندان با سردر باغ ملی ندارد. در این موزه آثار تاریخی پیش از تاریخ، دوره‌های پارینه سنگی، یکجانشینی و آثار به جا مانده از دوره مادها تا دوره سلوکیان نگهداری می‌شود. تندیس شکسته از داریوش، مجموعه سرستون‌هایی از تخت‌جمشید، مجمسمه سرباز اشکانی و بقایای به جا مانده از مرد نمکی از مشهورترین آثار این موزه هستند.